Militaire staatsgreep in Myanmar: Na een decennium sinds het einde van de militaire dictatuur heeft het leger opnieuw de macht gegrepen in een militaire staatsgreep in Myanmar. Wat is er gebeurd? Hoe is de situatie op de grond? En welke gevolgen verwachten we? Onze plaatselijke gids Andreas* ter plaatse in Myanmar verslagen.
Andreas, er was een militaire staatsgreep in Myanmar in de nacht van 01.02.2021. Wat gebeurde er precies tijdens de nacht?
Om ongeveer 02:30 uur op maandagochtend begonnen de strijdkrachten de regering te arresteren, waaronder de president, de 1e vice-president (burger) en staatsraadgever Daw Aung San Suu Kyi. Verder werden het kabinet, enkele "opperministers" (zoals in Duitsland de eerste ministers van de Länder) en een aantal NLD parlementsleden gearresteerd. De NLD vormt de regering. De tweede vice-president, een luitenant-generaal, werd benoemd tot waarnemend president en rapporteerde aan de opperbevelhebber van de strijdkrachten van Myanmar, opperbevelhebber generaal Min Aung Hlaing. De noodtoestand werd afgekondigd.
In de ochtend van 01.02.2021 verschenen in de plaatselijke media de eerste berichten over het doel en de bedoeling van de machtsovername door de militairen. Het plan is dat deze "fase" beperkt blijft tot 12 maanden en dat dan nieuwe verkiezingen worden gehouden. Na de verkiezingen zal de winnende partij een nieuwe regering vormen. Vandaag, 2 februari 2021, verschenen de eerste lijsten met namen in de plaatselijke media. De opperbevelhebber of waarnemend president heeft namenlijsten laten publiceren, waarop de namen van vroegere en nu nieuw benoemde ministers staan. Deze nieuw benoemde ministers zijn meestal burgers. De ministers die generaal zijn, leiden de ministeries die vroeger ook door generaals bezet werden (Defensie, Binnenlandse Zaken en Grenszaken).
In de loop van 1 februari werden de mobiele telefoonnetwerken en het internet tijdelijk uitgeschakeld. Ten laatste tegen de avond was het echter weer mogelijk om normaal te communiceren. De sociale media stonden vol met aankondigingen van verdere internet- en stroomonderbrekingen, maar geen daarvan kwam uit.
Waar precies vond de militaire staatsgreep in Myanmar plaats?
De militaire staatsgreep in Myanmar begon in de hoofdstad Naypyidaw, ongeveer 5 uur rijden ten noorden van de oude en commerciële hoofdstad Yangon. In Naypyidaw zetelen de ministeries en de parlementen. In Yangon werd het stadhuis in het centrum van de stad omsingeld door veiligheidstroepen.
Militaire staatsgreep in Myanmar: Waarom gingen de militairen tegen de regering in?
In november 2020 werden parlementsverkiezingen gehouden, die overweldigend gewonnen werden door de NLD. De strijdkrachten en de politieke partij USDP, als de "huispartij" van de strijdkrachten, uitten beschuldigingen van onregelmatigheden en mogelijke verkiezingsfraude en eisten inzage in de stembiljetten, diverse registers en een mogelijke hertelling van de stembiljetten. De UEC (Union Election Commission) voldeed niet aan deze eis.
Bemiddelingsgesprekken tussen het leger en de regering leverden geen resultaat op. Vorige week verhardden de fronten en voor het eerst opperden de militairen de mogelijkheid van een staatsgreep, wat tot grote onrust leidde. De militairen roeiden toen terug, zeggende dat ze verkeerd begrepen hadden wat de militairen gezegd hadden. De militaire staatsgreep in Myanmar op maandagochtend vroeg gebeurde enkele uren voor de eerste constituerende zitting van het nieuwe parlement in Naypyidaw.
De strijdkrachten hebben de grondwettelijke macht om de macht te grijpen als ze de eenheid, soevereiniteit en orde in Myanmar bedreigd zien. Met de beschuldigingen van verkiezingsfraude en onregelmatigheden tijdens de verkiezingen van november 2020 en de onverzettelijkheid van de UEC zagen zij de orde en soevereiniteit in Myanmar bedreigd. Ze hadden echter eigenlijk de Nationale Veiligheidsraad, die over de noodtoestand beslist, moeten bijeenroepen, maar dat gebeurde niet omdat de president (nu in hechtenis) aantoonbaar geweigerd had deze raad bijeen te roepen. Maar in tegenstelling tot eerdere militaire machtsovernames (1962, 1988) werd dit keer de grondwet niet opgeschort.
Verder gaat het waarschijnlijk over de opperbevelhebber, opperbevelhebber generaal Min Aung Hlaing, die in de zomer van 2021 65 jaar wordt en dus volgens de militaire voorschriften met pensioen moet. Men neemt aan dat hij daartoe niet bereid is en dat hij later als burger een politieke functie wilde overnemen met evenveel of tenminste veel macht, wat hem niet lukte, want de USDP won in november maar heel weinig mandaten.
Wat is de rol van het de facto regeringshoofd Aung San Suu Kyi en haar partij de Nationale Liga voor Democratie (NLD)?
Omdat ze in hechtenis is, speelt Aung San Suu Kyi op dit moment geen rol. In de afgelopen maanden en weken had ze er echter wel voor kunnen zorgen dat de eisen van de strijdkrachten om de verkiezingsdocumenten en stembiljetten te controleren werden ingewilligd, of dat ze hen tenminste tevreden stelde. Nadat ze gisteren aan de macht waren gekomen, kondigden de militairen aan dat ze de kieswet zouden hervormen. Wanneer in november 2021 nieuwe verkiezingen worden verwacht, is het waarschijnlijk dat de NLD opnieuw zal winnen en dat Suu Kyi weer een hoge functie zal bekleden. Naar mijn mening zou zo'n uitslag ook door de militairen aanvaard worden, als absolute doorzichtigheid van het verkiezingsproces ervoor zorgt dat beschuldigingen van onregelmatigheden niet opnieuw oplaaien.
Op welke manier werd het openbare leven door de militaire junta beïnvloed?
Junta betekent "raad" en zo'n raad werd gisteren niet gevormd! De militaire regeringen van SLORC en SPCD uit respectievelijk 1988 en 1997 waren militaire raden die regeerden op basis van decreten en verordeningen zonder grondwettelijke basis. Met de overname gisteren werd de grondwet niet opgeschort en de macht om te regeren wordt uitgeoefend door de waarnemend president, die eerder vice-president was. Deze ambten hebben een grondwettelijke status!
Gisteren waren er storingen in de communicatie en de televisie. Verder hoorde men dat er een voedselstorm was. Vandaag lijkt alles weer normaal te zijn. Ik ben net naar de markt geweest - alles is zoals gewoonlijk. De door COVID-19 veroorzaakte nachtklok van 0 tot 4 uur 's morgens schijnt (nog onbevestigd) verlengd te zijn tot 8 uur 's avonds tot 4 uur 's morgens.
De grootste beperking is echter de sluiting van alle luchthavens voor binnenlands en lange-afstandsverkeer tot 31 mei 2021. Hoewel COVID-19 betekende dat er geen of nauwelijks lijnverkeer was, alleen zogenaamde hulpvluchten, was het tenminste mogelijk om naar het buitenland of van het buitenland naar Myanmar te reizen, ook al ging dat gepaard met aanzienlijke hindernissen voor buitenlanders om van het buitenland naar Myanmar te reizen. Nu echter zijn alle landings- en opstijgrechten opgeschort.
Door Covid waren er al uitgaansverboden en bevelen om thuis te blijven. Mensen mochten boodschappen doen, naar hun werk en naar de dokter. Dit is niet verergerd of verbeterd. Restaurants bieden al maandenlang alleen bezorgen en afhalen aan.
Militaire staatsgreep in Myanmar: Welke gevolgen zal die hebben voor het toerisme? Zullen toeristen nu ook na COVID-19 wegblijven?
Met de democratische overgang vanaf 2011 nam het aantal buitenlandse toeristen dat in Myanmar aankwam elk jaar snel toe. Vóór 2011, in de tijd van de militaire raden, werd het als "niet chic" beschouwd om naar een door de militairen geregeerd land te reizen. Maar nu de grondwet nog steeds van kracht is en de duur van de noodtoestand beperkt is tot "slechts" één jaar, vermoed ik dat we weinig effect zullen zien. Tegen de achtergrond van COVID-19 zou buitenlandse toeristen pas op zijn vroegst vanaf oktober 2021 kom terug naar Myanmar als de vaccinaties toegediend zijn.
Wat me altijd verbaast is dat Thailand sinds 2014 op een heel vergelijkbare manier door de militairen geregeerd wordt, en dat toeristen die dan naar Thailand reizen helemaal geen "morele" zorgen hebben. Integendeel, vóór COVID-19 noteerde Thailand jaarlijks ongeveer 40 miljoen toeristen, met een sterk stijgende lijn, en dat ondanks een feitelijke "militaire raad" daar. Ik kan hier echter geen concrete uitspraak over doen, alleen een schatting.
Hoe beoordeel je de huidige veiligheidssituatie voor buitenlanders in het land?
Omdat men niet of nauwelijks mocht reizen vanwege COVID-19, waren en zijn alle buitenlanders en ook de plaatselijke bewoners gebonden aan hun woonplaats, om naar hun werk te gaan, boodschappen te doen en misschien naar de dokter te gaan. Dit ritme ligt al maanden vast. Ik zie nauwelijks beperkingen op de situatie. Zelfs als er protesten zijn van de plaatselijke bevolking, zijn die gericht tegen de strijdkrachten, niet tegen buitenlanders. Toch zou ik zulke bijeenkomsten natuurlijk mijden.
Wat wens je voor de toekomst van het land?
Meer dialoog tussen het leger en de burgerregering. Het leger zal, volgens zijn traditie en volgens de grondwettelijke bepalingen, nog jaren of zelfs tientallen jaren een integrerend deel van het politieke systeem blijven. Ze zullen zich pas geleidelijk uit hun politieke rol beginnen terug te trekken als ze er zeker van zijn dat de grondwettelijke orde een stabiel, zichzelf in stand houdend politiek systeem creëert dat geen verder toezicht, controle of zelfs ingrijpen meer nodig heeft.
De pogingen van de burgerregering om voortijdig een einde te maken aan deze constitutionele rol door middel van stemmingen zijn niet alleen steeds mislukt, maar hebben ook tot verdere spanningen geleid. Bovendien zorgen zulke avances ervoor dat de strijdkrachten zichzelf niet serieus genomen zien in hun rol. Alleen het leger heeft de macht om zijn eigen politieke participatie in het politieke systeem van Myanmar te plannen.
Dank je Andreas voor dit gedetailleerde en inzichtelijke interview over de militaire staatsgreep in Myanmar. Verdere achtergrondinformatie over de militaire staatsgreep in Myanmar wordt gegeven door Deutschlandfunk - De dag en de Tagesschau.
*Naam door de redactie gewijzigd om veiligheidsredenen
DE 
EN 
DK 
NL 
FI 
FR 
IT 
ES 
SE 