Omgekeerde cultuurschok - en nu?

Zijn globetrotters helemaal ontspannen, bezield en geïnspireerd als ze na een lange reis weer thuiskomen? Nee. Ze ervaren vaak een vrij sterke omgekeerde cultuurschok: het is moeilijk voor hen om te wennen aan het idee dat het avontuur voorbij is. Ze gaan niet meer met plezier naar kantoor, hun medestudenten op de universiteit lijken saai, vriendschappen vallen uit elkaar.

Dit is wat de globetrotter en journaliste Uta-Caecilia Nabert overkwam. Ze reisde bijna twee jaar over de wereld, eerst een half jaar door Rusland, China en Zuidoost-Azië. Daarna woonde ze ruim een jaar in Nieuw-Zeeland - dankzij het working holiday visum kon ze er reizen en werken. 

Maar geen huwelijk

Terug thuis, dacht ze, zou ze weer een baan zoeken op een redactie en op een gegeven moment trouwen met haar vriend die thuis op haar wachtte. Maar alles liep anders: thuisgekomen besefte ze dat aankomen niet zo gemakkelijk was, zoals ze gehoord had over het concept van Omgekeerde cultuurschok nooit van gehoord. Ze vond het niet leuk meer om bij haar partner te blijven en de gedachte alleen al om weer in een negen-tot-vijf baan te stappen bracht haar in paniek. Als ze vrij was geweest om te beslissen - echt vrij - wat ze wilde doen, zou ze waarschijnlijk meteen op het volgende vliegtuig zijn gestapt en zich in het volgende avontuur hebben gestort.

In plaats daarvan scheidde ze van haar langdurige partner, maar ging weer aan het werk als redactrice. "Ik had meer naar mezelf moeten luisteren, naar wat ik echt wilde," zegt ze vandaag. Dat deed ze pas jaren later, toen ze haar intuïtie volgde en voor twee jaar naar Canada reisde. Pas na die keer, pas de tweede keer terug, voelde het eindelijk goed. De terugkeer werd een thuiskomst.

Wat te doen aan de omgekeerde cultuurschok?

Maar hoe ontstaat het verschijnsel van omgekeerde cultuurschok in de eerste plaats en hoe kan het vermeden of althans verzacht worden? Eén ding is zeker: op een lange reis rond de wereld ben je enorm gegroeid, je krijgt er een echte ego-booster van. Reizigers komen steeds weer in onbekende situaties terecht, moeten zich bewijzen, flexibel zijn, hun comfortzone verlaten. Zo ontdekken ze heel andere kanten van zichzelf en van hun vermogens. Ze beseffen ook wat echt belangrijk voor hen is in het leven.

De botsing komt na hun thuiskomst, als hun oude omgeving verwacht dat ze weer "helemaal de oude mensen" zijn, nog steeds passend in de leemte die ze eens vervulden.

Meer ontspannen thuiskomen in 5 stappen

Uta vertelt je hoe je je terugkeer kunt maken zonder al te veel omgekeerde cultuurschok:

• Verlaag bepaalde verwachtingen of wees flexibel genoeg om ze zo nodig bij te stellen. Ik zou dit ook adviseren aan de mensen om je heen, je ouders bijvoorbeeld: Alleen als je niet verwacht dat alles hetzelfde zal zijn na je (of je kind/vriend) terugkeer naar huis, kun je niet teleurgesteld zijn. En alleen wie niet verwacht dat hij (of zijn kind/vriendin) überhaupt zal terugkeren, kan niet teleurgesteld worden.
  -> Als je je na een jaar werkvakantie in Nieuw-Zeeland realiseert dat je de rest van de wereld nog niet gezien hebt, dan blijf je gewoon reizen. Duitsers krijgen een werkvakantievisum voor in totaal twaalf verschillende landen: Singapore, Israël, Australië, Nieuw-Zeeland, Argentinië, Chili, Uruguay, Hong Kong, Japan, Zuid-Korea, Taiwan en Canada.
• Bewaar de vrijheid die je op reis ervoer, angst is een slechte raadgever, vooral als die komt van mensen die niet beleefd hebben wat jij beleefd hebt: Dus als je onderweg merkt dat je een slecht humeur hebt als je alleen maar denkt aan de oude baan die je juist voor een sabbatical in de wacht had gezet, moet je er mee stoppen terwijl je nog onderweg bent. Zelfs als vrienden en familie zeggen: "Ben je gek? Hoe kun je deze veilige goedbetaalde baan opgeven?" Het klinkt misschien raar, maar het risico loont zolang je het gevoel hebt dat het de juiste beslissing was. Zo geef je jezelf de kans om bij thuiskomst terug te keren naar je gezin. Droombaan om naar te zoeken.

• Geef jezelf wat speling: Het is niet erg om na de reis een tijdje werkloos te zijn. Op de lange duur is het erger om je uit pure paniek in een baan te storten die je niet leuk vindt. Zelfs dan is de omgekeerde cultuurschok voorgeprogrammeerd.
• Wees geduldig met jezelf: Het duurt tot twee jaar voor je na thuiskomst mentaal weer bent aangekomen en redelijk gelukkig bent.
• Stel jezelf deadlines en doelen. Het is het beste als je al een plan gemaakt hebt voor wat je daarna wilt doen. Het is belangrijk dat het plan niet gedicteerd wordt door iemand anders, zoals je ouders of een partner. Het plan moet echt overeenstemmen met je eigen wensen en behoeften. Maar het kost tijd om dat te beseffen. Het helpt om voor jezelf een uiterste datum te bepalen waarop je het doel of bepaalde etappes onderweg bereikt wilt hebben.

Boek over dit onderwerp

In haar verhalende non-fictie boek "Terug en toch niet hier"Uta-Caecilia Nabert heeft niet alleen haar eigen verhaal opgeschreven, maar ook dat van 22 andere rugzaktoeristen. Ze vertellen allemaal over hun persoonlijke Reverse Culture Shock, die ze ondervonden na een lange reis terug naar huis. Het was voor geen van hen gemakkelijk, maar ze haalden het allemaal - maar nooit zonder tranen te vergieten en strijd te leveren. Maar zelfs na een paar moedige beslissingen, radicale pauzes en het totaal herschrijven van hun CV's, konden ze allemaal zeggen: "Adé Omgekeerde Cultuurschok, ik ben aangekomen waar ik nu ben".

Foto omslag: Jan Marosi